Bitka kod Batine 1944


Bitka kod Batine (ili Batinska bitka) je vođena između 11. i 19. novembra 1944. između jedinica NOVJ i Crvene armije sa jedne strane i jedinica Vermahta i njegovih saveznika sa druge strane. Cilj jedinica NOVJ je bilo oslobađanje Baranje, a sovjetske armije je bio da uspostavi mostobran za prelazak svojih tenkovskih jedinica na desnu stranu Dunava radi lakšeg zauzimanja Mađarske. Sa druge strane Nemci su se trudili da omoguće povlačenje nemačkih i kvinsliških jedinica preko Hrvatske i Slovenije u Austriju. Batinska bitka je trajala od 11. do 19. novembra i okončala se pobedom jedinica NOVJ i Crvene armije.


Uvod

Početkom novembra 1944. oslobođeni su Beograd i veći delovi Vojvodine, dok je u Sremu formiran Sremski front. Jedinice Crvene armije po okončanju Beogradske operacije su trebale da nastave dalje ka Budimpešti i Nađkanjiži. Jedinice 2. ukrajinskog fronta su se kretale ka Budimpešti, a njene položaje su zauzele jedinice 3 ukrajinskog fronta koji je učestvovao u borbama za Beograd. U sastavu 3. ukrajinskog fronta u Vojvodini su se nalazili 57. sovjetska armija, 17. sovjetska vazdušna armija i veliko broj artiljerijskih i inženjerskih jedinica. Vojnici 75. streljačkog korpusa 57. armije i tek osnovane 51. vojvođanske divizije NOVJ su se rasporedili na levoj obali Dunava od Baje do Bačke Palanke. Sa druge strane Vermaht je rasporedio diviziju Brandenburg od ušća Drave do Batine, a od Batine do Baje 31. SS diviziju Lombard, pojačanu mađarskim fašistima, ukupno oko 60.000 vojnika.


Bitka

Jedinice Crvene armije morale su da osiguraju prelazak na drugu stranu Dunava kako bi obezbedili liniju do Nađkanjiže i Sekešfehervara i tako okružili Budimpeštu. Planirano je da 75. streljački korpus uz pomoć jedinica iz zone Apatina pređe Dunav predelu Batine. Levo krilo 75. korpusa južno od Apatina čuvala bi 299. divizija, a desno krilo kod Bezdana 734. puk 233. divizije i 8. brigada 51. vojvođanske divizije. Prva grupa je morala da uspostavi mostobran između Batine i Apatina, otvoriviši put ostatku 3. ukrajinskog fronta ka Pečuju i Sekešfehervaru. i da do 15. novembra stigne do linije Topolje-Kneževi Vinogradi-Belje. Jedinice 51. divizije NOVJ su imale da nastave duž Drave i da oslobode Baranju.


Memorijalni kompleks "Batinska bitka"

Memorijalni kompleks "Batinska bitka" otvoren je 1976. godine u čast svih učesnika Batinske bitke i u znak sećanja na jednu od najtežih bitaka 2. svetskog rata. U sastavu Memorijalnog kompleksa nalazi se spomenik Crvenoj armiji "Pobeda", rad akademskog kipara Antuna Augustinčića, podignut na mestu najžešćih borbi (tzv. "krvava kota 169"), Spomen-dom s dve izložbene prostorije i stalnom muzejskom izložbom o Batinskoj bici te Spomen-park i zajednička grobnica sa posmrtnim ostacima 1297 boraca Crvene armije. Tokom rata u Hrvatskoj, 90-ih godina 20. veka, većina muzejskih predmeta je sačuvana iako su prostori pretrpeli štete. Zbog neospornog značaja Batinske bitke, na inicijativu Ministarstva kulture RH, započelo se sa izradom novog muzeološkog postava u građevinski obnovljenom Spomen-domu.

Spomenik "Pobede", impozantni obelisk podignut je 1947. godine na platou "Gradac" i visok je 26,5 metara. Spomenik se sastoji iz tri dela. Centralni stub u osnovi petougaonika sa pet skulptura. Grupa u pročelju predstavlja crvenoarmejce u jurišu, izvedene kao reljefe u bronzi. Od prvog većeg platoa vodi 27 stepenika na manji plato na kome je obelisk visok 19,5 metara i na njemu se nalazi bronzana figura "Pobeda" visoka 7 metara. "Pobeda" drži u rukama baklju. Ispod spomenika je velika kosturnica u kojoj su sahranjeni posmrtni ostaci 1297 boraca. U neposrednoj blizini spomenika "Pobeda" podignut je 1979. godine Spomen dom batinskoj bici. Dom zauzima prostor od 500 m2 i sagrađen je po projektu Srećka Lončarevića. U Spomen domu smeštena je stalna postavka Batinske bitke. Na krvavoj koti 169 i danas su vidljivi ostaci bunkera i rovova. U samom mestu Batina postoje iz 19. veka četiri podruma zasvođena bačvastim svodovima, iznad kojih je nasut sloj zatravljene zemlje. U ovim podrumima radila je privremena vojna bolnica i ambulanta Jugoslovenske i Crvene armije, tokom Batinske bitke.

Jedan deo memorijalnog kompleksa, tačnije Spomen-muzej, izgrađen 1981. godine, nalazi se na bačkoj obali Dunava, na srbijanskoj strani. Muzej je ruiniran jer je služio za stacioniranje vojnih jednica tokom ratnih dejstava u Hrvatskoj.