Mika Špiljak



Mika Špiljak (1916-2007), jugoslovenski i hrvatski političar, učesnik NOB-a, predsednik Predsedništva SFRJ i narodni heroj Jugoslavije.


Biografija

Rođen je 28. novembra 1916. godine u Odri, prvom selu do Siska, na putu prema Zagrebu. Potiče iz siromašne porodice, Mikin otac Dragutin, bio je železničar. Mika je u Sisku završio obućarski zanat.

U dodiru sa starijim zanatskim i industrijskim radnicima, koji su se okupljali u sindikatima, i s revolucionarnom omladinom SKOJ-a, upoznaje se sa revolucionarnim radničkim pokretom. Kao sedamnaestogodišnji mladi radnik, 1933. godine, započinje sa aktivnim radom u sindikatima, učestvuje u štrajkovima i demonstracijama. Godine 1935. postaje član SKOJ-a, a 1938. i Komunističke partije Jugoslavije.

Mika se pored aktivnosti u SKOJ-u, istovremeno politički angažovao i u "Seljačkoj slozi" u rodnoj Odri. 1939. godine postao je član Mesnog, a zatim i Okružnog komiteta KPH za Sisak. Učestvovao je, 1940. godine, na VI zemaljskoj konferenciji SKOJ-a i izabran za člana Centralnog komiteta SKOJ-a i Pokrajinskog komiteta SKOJ-a za Hrvatsku.



Narodnooslobodilačka borba

Nakon okupacije Kraljevine Jugoslavije Mika je jedan od organizatora ustanka u Sisačkom kraju. Kad je 22. juna 1941. godine nacistička Nemačka napala Sovjetski Savez, Mika je bio u grupi komunista koji su izišli iz grada, prvo u Žabno, selo nedaleko Odre, a potom i u šumu Brezovicu, gde su osnovali Prvi sisački NOP odred, prvi NOP odred u Hrvatskoj.

Održavao je vezu između Odreda i rukovodstva u Zagrebu. Vojničku "karijeru" započeo je, 18. jula 1941. godine, kao borac i politički delegat voda, ali je krajem 1941. opet na partijskoj dužnosti u Mesnom komitetu KP Hrvatske za Sisak. Od proleća do jeseni 1942. godine Mika je politički komesar Šestog banijskog bataljona.

Oktobra 1942. godine vratio se na partijski rad. Prvo je sekretar MK KPJ za Veliku Goricu, zatim sekretar OK SKOJ-a za Pokuplje, pa sekretar OK SKOJ-a za zagrebačku oblast. U februaru 1944. godine, po odluci CK KPH i CK SKOJ-a, Mika je postavljen za sekretara PK SKOJ-a za Hrvatsku. Zbog političkih problema koji su se javili u Pokuplju, CK KPH oktobra 1944. godine postavlja Miku za sekretara OK KPH za Pokuplje, na toj dužnosti ostaje do kraja rata.

Odlukom CK KPH, marta 1945. godine, dva meseca pred oslobođenje Zagreba, postavljen na funkciju sekretara Gradskog komiteta KPH za Zagreb i dobio zadatak da pripremi ekipu za oslobođeni grad.



Uspon u politici posleratne Hrvatske

Nakon oslobođenja Jugoslavije, Mika je bio sekretar Narodnog fronta za grad Zagreb, a od 1949. do 1950. godine i gradonačelnik grada Zagreba. Veliki uticaj na život glavnog grada Hrvatske omogućio mu je i uspon u političkim strukturama Narodne republike Hrvatske, tako da je od 1951. do 1958. godine radio u Izvršnom komitetu CK Saveza komunista Hrvatske, a od 1963. do 1967. godine bio predsednik Izvršnog veća Sabora SR Hrvatske, to jest tadašnje hrvatske vlade. U tom je svojstvu učestvovao i na pripremama za IV brionski plenum (održan 1. jula 1966. godine), na kojem je smenjen Aleksandar Ranković.



Na saveznim funkcijama u Beogradu

Nakon, smene Aleksandra Ranković, odlazi u Beograd gde obavlja niz saveznih funkcija. Mika Špiljak je za svoj odlazak iz Hrvatske optuživao Vladimira Bakarića, verujući da ga je ovaj hteo odstraniti i smanjiti mu uticaj. U Beogradu najpre obavlja dužnost predsednika Saveznog izvršnog veća, to jest savezne vlade. Tu funkciju preuzima 16. maja 1967. godine i na njoj ostaje do 18. maja 1969. Godine 1968. odlazi u posetu Vatikanu gde priprama teren za Titovu posetu Vatikanu 1971. godine, gde ga je primio papa Pavle VI. Kao predsednik Veća naroda Skupštine SFRJ svečano je proglasio i potpisao Ustav SFRJ iz 1974. godine (21. februara). Krajem 1970-ih preuzima važnu funkciju predsednika Veća Saveza sindikata Jugoslavije.



Jačanje uticaja u Hrvatskoj

U vreme ekonomske krize u SFRJ, 1982. godine ulazi u Predsedništvo Centralnog komiteta Saveza komunista Hrvatske, a uskoro, nakon smrti Vladimira Bakarića (1983), ulazi i u Predsedništvo SFRJ. U to je vreme i član Saveta za zaštitu ustavnog poretka. Kao predsednik Predsedništva SFRJ, 1984. godine u Sarajevu izgovorio je i rečenicu: "Proglašavam da su 14. zimske olimpijske igre u Sarajevu otvorene!"

Među hrvatskim komunistima bio je jedan od predstavnika tvrđe struje, zajedno sa Stankom Stojčevićem. Do 1986. godine bio je predsednik Predsedništva CK SKH, kad ga na tom mestu zamenjuje upravo Stanko Stojčević. Iako je Bakarić već bio mrtav, sukobi među Hrvatskim komunistima nastavili su se između Špiljaka i Stojčevića sa jedne strane, i Stipe Šuvara i starijih komunista, Bakarićeve struje, koji su ga javno ili potajno podržavali.

Umro je 18. maja 2007. godine u Zagrebu.



Odlikovanja

Mika Špiljak odklikovan je mnogim stranim i jugoslovenski ordenima. Nosilac je Partizanske spomenice 1941. i Ordena junaka socijalističkog rada. Ordenom narodnog heroja Jugoslavije odlikovan je 29. novembra 1953. godine.